Beynin Sırrı: Alzheimer, Gerçekten Bulaşıcı mı?

Bu 5 hastanın çocukluk ve ergenlik yaşlarında selim bir beyin tümörü olan ‘’kranyofaringioma’’ tanısı  almış hastalar oldukları  ve  hastalıkları nedeniyle de kadavradan alınan büyüme hormonu enjeksiyonu tedavisi gördükleri   bilinmektedir. Böylece bu bulgulara dayanarak Alzheimer Hastalığının iatrojenik (hatalı tıbbi uygulamaya bağlı) da gelişebileceği öne sürüldü.

Geçmiş yıllarda, kadavradan elde edilen büyüme hormonunun bazı serilerinin hastalara Creutzfeldt-Jakob hastalığı (CJD) gibi çok hızlı seyirli bir bunama hastalığı bulaştırdığının saptanması ile kadavradan büyüme hormonu tedavisi 1985 yılında durdurulmuştur. Ardından, o tarihten itibaren tıbbi tedavi amacı ile büyüme hormonunun sentetik versiyonları kullanılmıştır. Böylece tıpta "Amiloid proteini insana bulaşabilir" olduğu, kadavradan elde edilen büyüme hormonu enjeksiyonları ile CJD hastalığına yakalanıp ölenler sayesinde ulaşıldı.

Londra Üniversitesi Akademisi (UCL) araştırma ekibi tarafından CJD nedeniyle ölen ve yaşları 36-51 arasında değişen 8 İngiliz hastanın beyinlerine otopsi yapıldı. Tümünün beyin dokularında CJD saptandı.   Ayrıca 8 hastanın 6'sının beyninde ek olarak amiloid birikimi olduğu gözlendi. Bu veriler üzerine araştırmayı yapanlar "İnsan dokusundan hazırlanan büyüme hormonu, CJD dışında amiloid proteiniyle de kontemine olmuş olabilir" görüşünü ileri sürdüler ve bu çalışmayı ilk kez 2015 yılında yayınladılar. Çalışmalarını devam ettiren  bilim insanları  daha sonra kadavradan elde edilen büyüme hormonunun arşivlenmiş bazı örneklerini farelere enjekte ettiler ve farelere amiloid proteini bulaştığını saptadılar. Böylece bu hormonun bazı arşivlenmiş serilerinin amiloid proteini içerdiğini doğruladılar ve bu çalışmayı da 2018 yılında yayınladılar:
"Amiloid proteiniyle kontemine büyüme hormonuna maruz kalan ancak CJD olmadan daha uzun süre yaşayan bireylerin sonunda Alzheimer hastalığına yakalanabileceği" hipotezini ileri sürdüler. Böylece "Amiloid proteini bazı tıbbi koşullar altında insandan insana bulaşarak Alzheimer'a neden olabilir." Denildi.

Bu durumun tıp camiasında ve toplumda özellikle Alzheimer Hastasına hizmet veren kesimde  çok endişe verici olarak karşılanacağı açıktır. Bu konuya aydınlık getirmesi  amacıyla araştırmanın başyazarı ve UCL Prion Hastalıkları Enstitüsü Direktörü Profesör John Collinge; "Tanımladıkları hastalarda Alzheimer'ın güncelliğini yitirmiş, artık kullanılmayan bir tedaviyle ilişkili olduğunu, Alzheimer hastalığının günlük yaşam aktiviteleri veya rutin tıbbi işlemler sırasında insandan insana bulaşmadığını" belirtti. Araştırmanın bir diğer yazarı Dr. Gargi Banerjee  ise "Amiloid proteinin bulaşmasının ve Alzheimer hastalığının gelişimine katkıda bulunmasının mümkün olduğunu; bu bulaşmanın, artık eskimiş bir büyüme hormonu formuyla yapılan tedavinin ardından meydana geldiğini; Alzheimer hastalığının yakın temastan veya rutin bakımın sağlanması sırasında edinilebileceğine dair bir göstergenin olmadığını" ileri sürdü.

Alzheimer Hastalarına dokunmakla, aynı ortamda bulunmakla hastalık bulaşmaz. Sadece çok nadiren hatalı tıbbi işlemlerle bulaşma riski vardır. Hatalı tıbbi uygulamalara bağlı olarak bugüne kadar tüm dünyada 2012'ye kadar 466 CJD vakası bildirilmiştir. Bunlardan 226'sı kadavradan büyüme hormonu, 228'i beyin zarı (dura mater) nakli, 6'sı beyin cerrahisi ekipmanları, 2'si de kornea nakli ile ilişkili  olduğu saptanmıştır. Bu kişilerin nakledilen dokuları veya cerrahi işlemleri sırasında kullanılan aletler de prion proteinin bulaşmasına yol açtığı anlaşılmıştır. 29 Ocak 2024 tarihli çalışmaya göre, tıbbi bir işlemle geçmişte kazara amiloidin bulaştığı; buna göre beyin cerrahisi de dahil başka tıbbi işlemlerle amiloidin bulaşabileceğinin kabul edilmesi durumunda, hayatımızda ne değişeceğine gelirsek, amiloid proteinin temas ile bulaşmadığı; ölen ve dokularını bağışlayan ve Alzheimer olduğu bilinen hastanın beyin zarının başkasına verildiğini varsayarsak, bu çalışma tıbbi bir işlemle amiloidin bulaşabildiğini göstermektedir. Yani nakil yapılan kişinin işlem öncesi Alzheimer hastalığı tanısı almamış olmasına dikkat etmenin nakil işlemi için yeterli olup olmayacağının bilinmediği, nakil öncesi Alzheimer olup da henüz tanı konmamış hastalarda tıbbi prosedürün nasıl ilerleyeceği tıp ve nöroloji camiası için yeni ve merak uyandıran bir konudur.

Dr. Gülten Özdemir